Orta Vadeli Program (OVP) çerçevesinde hayata geçirilecek yeni emeklilik sistemiyle, çalışanların daha uzun süre sistemde kalması teşvik edilecek. Emekli aylıkları sadece kazanca değil, prim gün sayısına göre de artacak.
Emeklilik Sisteminde Alarm Zilleri: 1.8 Çalışana 1 Emekli
Türkiye'de emekli maaşı ödenen dosya sayısı 16 milyona ulaştı. Bu da her 1.8 çalışana karşılık 1 emekli düştüğü anlamına geliyor. Sağlıklı bir sosyal güvenlik sistemi için bu oranın 4 çalışana 1 emekli şeklinde olması gerekiyor. Mevcut tablo, sistemin sürdürülebilirliğini tehdit ediyor.
Yeni Sistem Neler Getiriyor?
Orta Vadeli Program kapsamında emeklilik sistemi yeniden şekillendiriliyor. Mevcut sistemde sadece kazanca bağlı olarak yapılan emekli maaşı hesaplamasında, artık prim gün sayısı da etkili olacak. Böylece daha uzun süre çalışanlar daha yüksek maaş alacak.
Emekli Maaşı Nasıl Hesaplanıyor?
Şu anda geçerli olan sistemde üçlü bir hesaplama yöntemi bulunuyor:
- 1999 öncesi çalışma süresi,
- 2000–2008 arası dönem,
- 2008 sonrası çalışma dönemi.
Bu dönemler için farklı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve çarpanlar kullanılıyor. Bu nedenle 1999 öncesi çalışması fazla olanlar daha avantajlı.
Maaş Hesaplamasında Hangi Kriterler Kullanılıyor?
- Sigortalının prime esas kazancı (SPEK),
- Döneme göre belirlenen ABO oranları,
- Önceki yılın enflasyonu ve büyüme oranı,
- Güncelleme katsayısı,
- İçinde bulunulan yılın enflasyon oranı.
Yüksek Emekli Maaşı İçin Ne Yapmalı?
- Brüt maaş yani prime esas kazanç ne kadar yüksekse maaş da o kadar yüksek oluyor.
- 1999 öncesi çalışmalar avantaj sağlıyor.
- Dilekçenin verildiği yılın güncelleme katsayısı maaşı etkiliyor.
Hangi Yıl Emekli Olmak Avantajlı?
2024’te uygulanan güncelleme katsayısı, 2023 yılı verilerine göre yüzde 30 daha yüksek oldu. Bu nedenle 2024 yılında emekli olanların maaşı daha yüksek hesaplandı. Enflasyon düşüş trendinde olduğu için benzer bir durum 2025 ve 2026 yılları arasında da yaşanabilir.
Farklılıklar Nasıl Giderilecek?
Bu sorunun çözümü için sabit bir güncelleme katsayısı üzerinde duruluyor. Sabit katsayı, yıllar arasında maaş farkını ortadan kaldırabilir. TBMM'de yapılan sunumda da bu konuda yasal düzenleme çağrısı yapıldı.
Çok Çalışan Az Maaş Alıyor İddiası Doğru mu?
Bu iddia gerçeği yansıtmıyor. Sistemde daha çok prim ödeyenin daha yüksek maaş aldığı açık. Ancak, hayatı boyunca asgari ücretle prim ödeyenler veya Bağ-Kur’lular daha düşük maaş alıyor. Yüksek prim ödeyip sonradan düşükten ödeme yapanlarda da maaş düşüşü gözleniyor.
Yeni Sistemle Gün Sayısı Daha Etkili Olacak
Yeni sistemde sadece prim tutarı değil, gün sayısı da maaşı etkileyen ana faktör olacak. Böylece sistemde uzun süre kalanların maaşı daha yüksek olacak ve erken emekliliğin cazibesi azalacak.
Maaş Hesaplamasındaki Sorunlar Nasıl Çözülür?
- Üçlü hesaplama yapısı sadeleştirilmeli.
- Tek bir ABO oranı ve güncelleme katsayısı uygulanmalı.
- Çalışmayı teşvik eden, prim ödeyenin hakkını veren sistem kurulmalı.
- Aylık artışlar her ay güncel enflasyona göre yapılmalı.
Yeni Maaş Sisteminde Öne Çıkan Başlıklar
- Aylık bağlama sisteminin sadeleştirilmesi.
- Enflasyon oranlarının yeniden düzenlenmesi.
- Aktüeryal dengenin yeniden sağlanması.
- Sistemde kalmanın maaş açısından cazip hale getirilmesi.
Taban Maaş Uygulamasında Değişiklik Var mı?
Henüz net bir açıklama yapılmadı. Ancak taban maaş, özellikle düşük prim ödeyen veya kısmi emekli olanlar için büyük avantaj sağlıyor. Hazine desteğiyle 8-9 bin lira maaşı olanlara 14 bin 469 TL ödeniyor. Temmuz ayında bu tutarın artması bekleniyor. Ancak taban maaşa yakın maaş alanlar açısından bazı adaletsizlikler oluşabiliyor.
