KONUT-KİRA HARCAMALARI ZİRVEDE
2024 yılı genelinde Kocaeli dahil Türkiye çapında hanehalklarının tüketim amaçlı harcamalarının %26’sı konut ve kira kalemlerine ayrıldı. Bu oran Kocaeli gibi kira fiyatlarının hızla yükseldiği büyükşehirlerde daha yüksek düzeylerde seyretti. Ulaştırma harcamaları %21,6 ile ikinci sırada yer alırken, gıda ve alkolsüz içecek harcamaları %18,1 ile üçüncü sıraya yerleşti.
EN AZ HARCAMA SİGORTA, EĞİTİM VE EĞLENCEYE
Toplam tüketim harcamaları içinde en düşük paylar ise sigorta ve finansal hizmetlere (%0,7), eğitim hizmetlerine (%1,6) ve eğlence, spor, kültür ile sağlık harcamalarına (%2,3) ayrıldı. Kocaeli’de de bu kalemlerin toplam içindeki payı Türkiye ortalamasıyla benzerlik gösterdi.
GELİR GRUPLARINA GÖRE BÜYÜK UÇURUM
En yüksek gelir grubundaki (beşinci %20’lik dilim) haneler, ulaştırmaya %26,6 gibi yüksek bir oran ayırırken, konut ve kiraya %22,1, gıdaya ise sadece %12,8 harcama yaptı. Buna karşın, Kocaeli’nin de dahil olduğu düşük gelirli hanelerin bulunduğu birinci %20’lik dilimde, konut ve kira harcamalarının oranı %33,2’ye çıkarken, gıdaya %30,4, ulaşıma ise sadece %10,1 oranında pay ayrılabildi. Bu fark, kentleşmiş bölgelerde gelir eşitsizliğinin harcama kalıplarına nasıl yansıdığını da gözler önüne serdi.
MÜTEŞEBBİS HANELER ULAŞIMA DAHA ÇOK HARCADI
Gelirini maaş, ücret ve yevmiyeden sağlayan haneler ulaştırmaya %23, konut ve kiraya %24, gıdaya ise %16,4 pay ayırırken; müteşebbis gelirli haneler ulaştırmaya %26,4, konut ve kiraya %21,6 ve gıdaya %18,4 oranında harcama yaptı. Özellikle sanayi ve ticaretin yoğun olduğu Kocaeli gibi illerde, kendi işinin sahibi olan hane bireylerinin ulaşım harcamalarının öne çıkması dikkat çekti.
TEK KİŞİLİK HANELERDE KİRA YÜKÜ ARTTI
2024 yılı verilerine göre, tek kişilik haneler konut ve kira için %35,2 oranında harcama yaptı. Bu oran, kalabalık hanelere göre yaklaşık 1,5 kat fazla. Gıda ve içecek harcamaları %15,1, ulaştırma harcamaları ise %14,4 seviyesinde kaldı. Kocaeli’de artan yalnız yaşama oranı bu eğilimi desteklerken, 6 ve üzeri kişilik hanelerde ise gıdaya %24,7, konut ve kiraya %22,4, ulaştırmaya %20,4 pay ayrıldı.
GIDA İSRAFINDA MEYVE-SEBZE BAŞI ÇEKİYOR
2024 yılı verileri, Türkiye ve Kocaeli genelinde gelir düzeyi arttıkça gıda israfının da arttığını ortaya koydu. En çok israf edilen gıda grubu %40,1 ile taze meyve ve sebzeler oldu. Onu %32 ile ekmek, %14,3 ile süt ve süt ürünleri izledi. Bu veriler, Kocaeli gibi üretim ve tüketimin yoğun olduğu bölgelerde israfın daha dikkatle ele alınması gerektiğine işaret ediyor.
KOCAELİ’DE SOSYAL POLİTİKALARIN ODAĞI DEĞİŞMELİ
Kocaeli’de özellikle kira yükü altında ezilen düşük gelirli haneler ile ulaştırma harcamaları yüksek olan müteşebbis gruplar arasında belirgin farklar oluştuğu görülüyor. Kentte artan yaşam maliyeti, sosyal politikaların hedef kitlesinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Ayrıca, israf edilen gıda miktarının yüksekliği hem ekonomik hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından önemli bir sorun olarak öne çıkıyor.