Uzman Klinik Psikolog İlayda YAPICI
Selin’in bu hafta sonu için planı evde kalıp ödevinin son kalan kısmını yapmaktı. Ancak arkadaşları cumartesi için akşam bir yerlere gitme önerisinde bulununca her ne kadar istemese de kabul etti.
Levent bu aralar işinden dolayı maddi olarak sıkıntılı bir dönem geçiriyordu. Bu yüzden nasıl para harcayacağı konusunda dikkatli olmalıydı. Yakın arkadaşlarından biri pahalı bir yerde doğum günü kutlamaya karar verince gelemeyeceğini söyleyemedi ve tamam dedi.
Bu durumlardan herhangi biri tanıdık geldi mi?
Siz de bazen o gün için meşgul olduğunuzu, arkadaşınıza bir konuda yardımcı olamayacağınızı veya onların o günkü planlarına katılamayacağınızı söyleyebilmek istiyor musunuz?
Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi her ne kadar kendimize zaman ayıramayacak olsak bile gelen isteklere, davetlere hayır diyemiyoruz. Hatta bazen kendimiz için hiçbir bir şey yapmadığımızın farkına varıyoruz.
Peki neden hala evet demeyi sürdürüyoruz?
Bunun nedeni “hayır” ı nasıl algıladığımızda yatıyor olabilir. Hayır demeyi önemsememek, bencillik demek olduğuna inanıyor, eğer hayır dersek karşımızdaki insanı hayal kırıklığına uğratacağımızı düşünüyoruz. Altında yatan en önemli nedenlerden bazıları ise sevilmeme, eleştirilme korkusu veya birisiyle sahip olduğumuz ilişkiyi riske atma korkusu.
Aynı zamanda araştırmalar hayır diyebilme yeteneği ile özgüven arasında yakın bir ilişki olduğunu öne sürüyor. Özgüveni düşük insanlar diğer insanlara karşı çıkma konusunda gergin hissederler ve başkalarının dertlerini kendilerininkinden daha önemli bir yerde tutmaya eğilimlidirler.
Çatışma Korkusu
Çoğumuz çatışmaya girmekten korkarız. Diğer insanların bize kızgın olması veya eleştirel yaklaşması hoşumuza pek de gitmez. Kim olduğu fark etmeksizin (sevgili, aile üyesi, patron veya yakın arkadaş) bir insanın teklifini herhangi bir anlaşmazlığa, çatışmaya sebep vermemek için kabul ediyoruz.
Çocukluğumuzdan bu yana otorite figürlerine karşı gelinmemesi gerektiği öğretiliyor bizlere. Öğretmenlerin, ebeveynlerin veya diğer insanların yapmamızı gerek gördüğü şeyleri yapmamız isteniyor. Gerek ceza almamak için gerekse daha fazla övgü alabilmek veya daha fazla sevgi hissedebilmek için uyuyoruz kurallara. Ve bu durum yetişkinliğimizde de eşlik ediyor bizlere.
Aynı zamanda yaşıtlarımızın arasına girebilme ihtiyacı, onlara “uyabilme” dürtüsüyle de evet diyebiliyoruz. Genç veya yetişkin bireyler, “benlik” duygusu oluşturabilme ve sürdürebilmenin bir yolu olarak arkadaşları veya arkadaş olmak istedikleri kişiler tarafından kabul edilmeyi arzuluyor.
Birini incitmeyi veya hayal kırıklığına uğratmayı istememe
Bazen yakınlarımızı mutlu edebilmek için istemediğimiz şeyleri yapabiliyoruz. Bu bazen bir aile ziyareti olabiliyorken bazen de gelecek ile verdiğimiz büyük kararlarla ilgili olabiliyor. Çünkü onları hayal kırıklığına uğratmayı istemiyoruz. Peki başkalarını incitmemek için kabul ettiklerimiz bizi hayal kırıklığına uğratmıyor mu?
Asla hayır diyememenin psikolojik etkileri:
Anksiyete
Zaman geçtikçe kendi amaçlarınız için ayırmanız gereken zamanın başka insanların taleplerinden dolayı azaldığını görünce anksiyete atakları yaşamaya başlayabilirsiniz. Anksiyete sizin kişisel amaçlarınızdan, yaşamayı umut ettiğiniz hayattan uzak olduğunuzu fark ettiğinizden dolayı ortaya çıkabilir.
Stres
Zamanınızı kendiniz için ayırdığınız zamandan daha çok başkaları için ayırmak. Bu demek oluyor ki kendinize ihtiyacınız olan zamanı ayıramamaktan dolayı kendinizi mutlu edebilecek şeyleri kısıtlı zamanda yapmaya çalışırken bir şeyleri aceleye getirip stres yaşayabilirsiniz.
Eğer gerçekten ne yapmak istediğimize odaklanamaz ve zamanımızın tümünü diğer insanların ne istediğine harcarsak, artık ne istediğimizi bile bilemeyecek hale gelmemiz mümkün görünüyor. Başkalarının isteklerini, beklentilerini yerine getirmekten uyuşmuş bir hale gelebiliyor ve ne istediğimizi, neler yapmaktan hoşlandığımızı ve hatta kim olduğumuzu bilemez hale gelebiliyoruz. Ve bu da depresyon, stres ve kaygıya neden olabiliyor.
Hayır diyebilmek için çözüm önerileri
Küçük şeylere hayır diyerek pratik yapabilirsiniz. Bir mağazada önerilen ürünü satın almamak gibi.
Kişiyi değil talebi geri çevirdiğinizi unutmayın. İnsanlar hayır diyebilme hakkınız olduğunu bilirler ve anlayış gösterirler.
Uzlaşmayı düşünebilirsiniz. Eğer gerçekten evet demek istiyor ama zamanınız yoksa ikiniz için uygun bir seçenek bulabilirsiniz. Ama evet demek istemiyorsanız uzlaşmadan kaçının.
Kendinize yanıt için zaman tanıyın. Evet deme döngüsünü kırmak için “size geri döneceğim” gibi ifadeler kullanıp sonra seçenekleri düşünebilirsiniz. Boş zamanınızda düşünmek sonrasında daha büyük bir özgüvenle hayır diyebilmenizi sağlayacaktır.
