Uzman Klinik Psikolog İlayda Yapıcı Yazdı

Her işinizi kusursuz, mükemmel yapma isteği içinde misiniz?

Hatta bazen bir iş görüşmesinde iyi bir intiba bırakabilmek için mükemmeliyetçi olduğunuzu söylediğiniz oluyor mu?

Mükemmelliyetçiliği genellikle günlük hayatımızda pozitif bir özellik olarak düşünür ve bunun negatif yanlarının olabileceğini hiç düşünmeyiz. Çünkü işimizi kusursuz yapma isteğinin neden negatif bir yanı olsun ki? Altında yatan nedenleri, hayatımızda çıkarabileceği sorunları hiç düşünmeyiz. Nasıl sorunlar çıkarabilir ki dediğinizi duyar gibiyim. Ama bu soruya cevap vermeden önce ilk önce mükemmeliyetçilik tam olarak nedir bir ona bakalım.

Yaptığınız hiçbir şeyin yeterince iyi görünmediğini mi düşünüyorsunuz?

Tüm işleri en iyi şekilde yapmanız gerektiğini mi düşünüyorsunuz?

Yapmanız gereken bir işi en iyi şekilde yapmaya çalışırken işleri vaktinde bitiremiyor musunuz?

Başarılarınızdan çok başarısızlıklarınıza mı odaklanıyorsunuz?

Her hata yaptığınızda kendinize çok yüklenip kendinizi değersiz mi görüyorsunuz?

Başkalarının bir işi doğru yaptığına emin olamayıp başkalarına çok nadir mi yetki veriyorsunuz?

Kendiniz ve başkaları için çok yüksek standartlarınız mı var?

Bu soruların çoğunluğunun cevabı evet ise mükemmel olmaya eğiliminiz olabilir.

İki tür mükemmeliyetçilik vardır. Birincisi pozitif mükemmeliyetçilik diğeri ise negatif mükemmeliyetçiliktir. Pozitif veya diğer adıyla uyumlu mükemmeliyetçilik başarı yönelimliyken negatif mükemmeliyetçilik ise başarısızlık yönelimlidir. Pozitif mükemmelliyetçiler kazanmak isterlerken negatif olanlar ise kaybetmemek isterler. Bu yönelimlerdeki fark insanların nasıl hedef koyduklarını, işleri hakkında ne hissettiklerini, ve bir yenilgiye nasıl bir cevap vereceklerini etkiler.

Pozitif yönelimliler gelişmeyi arzularlar. Bir şeyi daha iyi hale getirmek onları tatmin eder. Bir şeyde iyi olmak hoşlarına gittiği gibi bir yenilgiye veya başarısızlığa çok tepki göstermezler ve beklentilerinin altında performans gösterdiklerinde işlerini yeniden gözden geçirip, eksiklikleri analiz edip eksik yönlerini geliştirmeye çalışırlar.

Negatif yönelimliler ise işten kovulmamak, kötü bir değerlendirme almamak veya terfi olanağını kaçırmamak için çok çalışırlar. Herhangi bir başarısızlıkla karşılaştıklarında veya beklentinin altında performans gösterdiklerinde kendilerini direk başarısız olarak görme eğilimindedirler ve diğer tüm başarılarını küçümserler. Kendilerini çok sert bir şekilde yargılarlar ve tekrar denemek istemezler. Ulaşılması çok zor veya imkansız hedefler belirlerler. Bu hedefler ise kişide baskı yaratacağından verimsizliğe ve üretken olamamaya neden olur. Bunun doğal bir sonucu olarak da başarısızlık gelir. Bir işte başarı kazanılmış olsa dahi beklediğinin altında bir performans gösterdiği için bunu yine başarısızlık olarak değerlendireceklerdir. Mükemmel olmadıklarında kendilerini değersiz görürler. Negatif mükemmeliyetçilik kaygı problemleri ve depresyona sebep verebilir ve ilişkilerde problem yaratabilir.

Neler mükemmeliyetçiliğe neden olur?

Başkaları tarafından onaylanmama korkusu

Yetersizlik, güvensizlik duyguları

Mükemmeliyetçi davranışlar sergileyen veya çocuklarının çabaları mükemmellikle sonuçlanmadığında onaylamayan bir ebeveyne sahip olmak. Bazı ebeveynler, çocuklarını her alanda başarılı olmaya teşvik edebilir veya istismar olarak kabul edilebilecek ölçüde mükemmelliğe zorlayabilir.

Güvensiz bir erken bağlanma. Gençken ebeveynleriyle sorunlu bir bağa sahip olan kişiler, yetişkinlikte kendilerini yatıştırmada zorluk yaşayabilirler. Mükemmel değilse, iyi bir sonucu iyi olarak kabul etmekte zorlanabilirler.

Mükemmelliyetçiliği nasıl azaltabiliriz?

İlk olarak mükemmelliyetçiliğin yapabileceklerinizin en mükemmel seviyeye ulaşmasına değil yapabileceğinizin daha azını yapmanıza neden olduğunun farkına varın.

Tamamlanmış bir şey mükemmelden daha iyidir: Ertelemek mükemmelliyetçi insanlarda görülen yaygın özelliklerden biridir ve etkili olmayan bir duygu yönetiminin sonucunda ortaya çıkar ve işlerinizin gecikmesine neden olur. Ertelemektense işe küçük adımlarla başlamak anksiyeteyi ve aşırı düşünmeyi azaltır.

Daha ulaşılabilir hedefler koymak: Ulaşılması çok zor veya imkansız hedefler koydukça aslında kendinizi başarısızlığa sürüklüyorsunuz. Gerçekten ulaşılabilecek hedefler belirlemeye çalışın. Gerektiğinde hedeflerinizi yeniden ayarlamanız, çıtanızı düşürdüğünüz anlamına gelmez. Bu gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler kendinize olan güveninizi arttırmayı sağlayacaktır.

Başarı standartlarınızı kendiniz belirleyin: Yapmanız gereken bir iş için %100 başarı oranı değil de daha ortalarda bir oran belirleyin (%50, %60). Böylelikle mükemmel bir iş yapmadığınızda felaket bir sonuçla karşılaşmadığınızı görmüş olursunuz.

Mükemmelliyetçiliğinizin altında yatan nedeni bulmaya çalışın: Mükemmel olmazsanız ne olur? Mükemmel olmadığınız takdirde nelerle karşılaşabileceğinizi düşünüyorsunuz? Başınıza gelebilecek en kötü şey nedir? Bu soruları kendinize yöneltin. Böylelikle olmasından korktuğunuz şeylerle yüzleşmiş olursunuz.

Hata yaptığınızda yaşamış olduğunuz deneyimi kucaklayın: Hatalar daha iyisini başarabilmemiz için bize ışık tutar. Kendinize yüklenmek yerine hatalarınızı bulup analiz edip çözüm üretin ve bir sonraki denemenizde daha iyisini yapabileceğine inanın.

“Mükemmelliyetçilik, sizi mükemmel hissettirmez; yetersiz hissettirir.”

Maria Shriver